Berlin, Stadt der Revolte.

Berlijn vanaf de jaren 60: altijd opstandig in West en Oost.

Omslag van het boek, geprojecteerd op doek.

Twee journalisten hebben van Berlijn vele plekken en personen beschreven die bij opstand en revolte een rol hebben gespeeld. En dat vanaf de vroege jaren zestig in twee systemen die ogenschijnlijk totaal verschillend waren. Michael Sontheimer en Peter Wensierski schreven er een dik boek over: Berlin, Stadt der Revolte. Ik was bij de boekpresentatie in het Pfefferbergtheater (bij mij om de hoek) en kon het boek door beiden laten signeren.

Twee totaal verschillende systemen. West-Berlijn als voorpost van het westen, overeind gehouden door Amerika, Engeland en Frankrijk. Opgebouwd uit de puinhopen van WO II door hardwerkende Berlijners. Kapitalistisch, commercieel, etalage van luxe en zwaar gesubsidieerd vanuit de Bondsrepubliek. Omringd door de Muur, alleen bereikbaar door de lucht, over drie spoorlijnen, drie Autobahnen en een kanaal.Toevluchtsoord voor jongeren, buitenlanders, studenten uit West-Duitsland en jongemannen, die niet in militaire dienst wilden.

Wat gebeurde daar? De dood van Benno Ohnesorg tijdens een demonstratie. De protesten tegen het rechtse Axel Springerconcern (Bild Zeitung). Anti-Vietnamdemonstraties. De aanslag op Rudi Dutschke. Het theehuis, waar hasj en andere stimulerende/kalmerende stuff gebruikt kon worden. Het corruptie schandaal waar de Senaat (bestuur van West-Berlijn) zo verstrikt raakte dat de burgemeester af moest treden. De eerste anti-autoritaire kindercrèche. De commune K1. Het socialistische advocatencollectief.De massameetings in de Freie Universität. Enzovoorts en zo verder.

Oost-Berlijn Hauptstadt der DDR, trouw aan het communisme, de Sowjet Unie en de socialistische broederstaten van het Oostblok. Maar ook toevluchtsoord voor kunstenaars, jongeren en studenten. Stad van arbeiders, regeringsambtenaren, trouw en stug doorbouwend aan een ander, beter, socialistisch Duitsland. Met het stralende Palast der Republik. Met de hoogste Fernsehturm van Europa. Wat was daar aan de hand? Aan het begin en eind van de dag reden de Staatskarossen (dikke Volvo's) met hoge regeringsvertegenwoordigers door de speciaal opgeknapte Schönhauserallee, waar alle verkeer voor aan de kant moest. Bespioneerde de Stasi de adressen waar een lezing, een muziekuitvoering of gewoon een vriendenfeestje was. Pamfletten werden gedrukt op een uit het westen meegebracht kopieerapparaat. In een kerkgebouwtje werd de eerste milieuclub opgericht. Kunstenaars ruilden hun werk met schrijvers, dominees en vrienden. Schrijvers verdeelden hun gestencilde producten via,via.Wolf Biermann kon zijn kritische liederen nog zingen. Vrouwen voor vrede. Foto's gemaakt van arrestaties en  Stasi acties afgedrukt in een verborgen doka en verspreid. Muziekavonden met kritische liedteksten. Preken in de kerk, waarbij bijbelse verhalen verwezen naar de realiteit van leugens, onderdrukking, huichelarij en verraad. Dit alles met het risico uitgesloten, ontslagen, opgepakt, berecht te worden. Onderduiken in gekraakte huizen, die rijp waren voor de sloop.

In beide systemen werd samengespannen tegen de autoriteiten, tegen 'het systeem'. Door demonstraties, sit-ins, teach-ins, krantjes, clubs, kraakacties en bezettingsacties in West-Berlijn. In Oost-Berlijn veel behoedzamer, omdat het veel meer risico was, je niet openlijk je mening kon verkondigen. Dus gebeurde dat in huiskamerbijeenkomsten, in de kerk, in theatervoorstellingen, in kunstuitingen. In Prenzlauerberg, de wijk waar ik verblijf, in het soort huizen waar ik mijn kamer heb, stonden panden te verkrotten, leeg, verpauperd. Dat was een plek in de DDR waar je min of meer ongezien, illegaal kon wonen. En dat werd een broeinest van verzet.

In het Pfefferbergtheater werden na een indringend filmpje over de roerige jaren zestig in Berlijn, beide journalisten geïnterviewd. Peter Wensierski had zich als journalist uit het westen steeds vrijer kunnen bewegen in de DDR en Oost-Berlijn. Hij ging zeer voorzichtig om met zijn contacten, schreef spraakmakende stukken en maakte opzienbarende reportages voor TV en radio.

Michael Sontheimer was goed op de hoogte van wat er in West-Berlijn speelde. Mij vertelde hij na afloop, tijdens de signeersessie, dat hij in West-Duitsland in verschillende steden had gewerkt en gewoond,maar toch altijd weer terug wilde naar Berlijn. Daar had hij als student gedemonstreerd en roerige tijden meegemaakt.

Het bijzondere van die tijd - van de vroeger jaren zestig tot in de late jaren tachtig- is dat over en weer, tussen oppositiebewegingen uit Oost- en West- Berlijn contacten werden gaande gehouden. En over en weer van alles werd uitgewisseld en dat er van beide kanten hulp was.  Beide journalisten konden met de nodige humor over hun research en het resultaat (dit dikke boek) vertellen. En de ouderen - babyboomers die zelf de 'revoltes' hebben meegemaakt, reageerden met lachen, applaus of met een kreet van herkenning.

Beide journalisten (der Spiegel, die Tageszeitung taz) wilden historisch vastleggen wat er is gebeurd: namen,actiegroepen, acties, adressen, gebeurtenissen en zijn daarin uitstekend geslaagd.

Na afloop was er een run op de tafel van uitgeverij Christian Links (Chr.Links Verlag). En wat zo grappig is: heel veel 'oud-strijders' zochten direct in het uitgebreide register of ze hun naam of een hun bekend adres konden aanwijzen. Of het 'event' waar zij ook ooit aan hadden meegedaan. 'Kijk, ik sta er ook in!'

Mei'18 staat voor de deur, dan is mei'68 alweer 50 historische jaren geleden.